Η ΜΑΧΗ
ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ
Τι έχουμε να χωρίσουμε τελικά? Τι ορίζουν τα σύνορα εκτός από διαμοιρασμό εκτάσεων και μαντροποίηση των λαών ανάλογα τις θρησκείες και τα εκάστοτε συμφέροντα των ισχυρών ?
Μεγαλώνουμε σε μία κοινωνία όπου από μικρά παιδιά μας βομβαρδίζουν με απόψεις για τους καλούς και τους κακούς , για τους φίλους και τους εχθρούς μας , για τους "πολιτισμένους" και τους "βάρβαρους", για τον ψυχρό καπιταλισμό και τον σατανικό κομμουνισμό. Τελικά καταλήγουμε να αποθεώνουμε τον τόπο μας και τους κατοίκους του και να δενόμαστε συναισθηματικά μαζί του σε βαθμό που θα χαρίζαμε τις ζωές μας για να μεγαλώσουμε τα σύνορα ή για να μην μικρύνουν εξαιτίας των "κακών εχθρών" . Ανάγουμε την έννοια της πατρίδας και της χώρας μας σε κάτι που ξεπερνάει την ανθρώπινη ζωή και θεοποιούμε σύμβολα και ιστορικές φιγούρες που έπαιξαν αμφιλεγόμενο ρόλο (ίσως γιατί την ιστορία τη γράφουν οι νικητές). Άλλωστε, η εθνικιστική ιδεολογία πρεσβεύει ότι ο κόσμος διαιρείται σε έθνη και ότι αυτή είναι η καλύτερη μέθοδος οργάνωσης του κόσμου[1]*.
Καταλήγουμε να είμαστε εθνικά υπερήφανοι και να στοχοποιούμε ομάδες ανθρώπων ως αντιπάλους, πράγματα που οδηγούνε σε συμπτώματα ρατσισμού και ξενοφοβίας. Αυτό φυσικά σύμφωνα με την ιστορία βοηθάει στην αποχαύνωση των μαζών και στην μη συνειδητοποίηση για την ανάγκη μιας από κοινού προσπάθειας ανατροπής αυτού του φαινομένου. Έτσι στήθηκαν οι αυτοκρατορίες,οι επεκτατικοί πόλεμοι , οι σταυροφορίες ,οι φεουδαρχίες ακόμα και η παντοδυναμία των τραπεζών και των στις μέρες μας (και μεις ακόμα φθονούμε τον πλούτο των Γερμανών, και το πόσο φασίστες είναι σαν απόγονοι του Χίτλερ- ασχολούμαστε δηλαδή με τον γερμανικό λαό ενώ τελικά τον κόσμο κυβερνάνε οι οικονομικές ελίτ -. Απόλυτη εφαρμογή δηλαδή του "Διαίρει και Βασίλευε").
Σε αυτό συνεισφέρει και ο μύθος της πολιτισμικής κληρονομιάς που υποτίθεται ότι κουβαλάμε. Σύμφωνα με αυτόν ο καθένας μας από τη στιγμή της γέννησής του κουβαλάει όλη τη σοφία και την αρετή των προγόνων του. Αυτοί οι πρόγονοι φυσικά δεν είναι ούτε βιολογικοί, ούτε ιστορικοί όπως είναι φυσικό από τις τόσες προσμίξεις διαφόρων λαών. Φυσικά επιλέγουμε τους "καλούς" και ενάρετους προγόνους μας και όχι τους αρνητικούς πρωταγωνιστές. Στην περίπτωση των Ελλήνων δηλαδή, όλοι μέσα μας έχουμε κάτι από τη φιλοσοφία του Σωκράτη, αλλά τίποτα από κάποιον τύραννο των Αθηνών ή κάποιον αιμοδιψή στρατηγό των Σπαρτιατών. Ταυτόχρονα οι Γερμανοί έχουν κληρονομήσει τη φασιστική νοοτροπία του Χίτλερ, αλλά τίποτα από τον ριζοσπαστικό τρόπο σκέψης του Νίτσε και την επαναστατική και ανθρωπιστική ματιά του Μαρξ. Σε κάθε περίπτωση δηλαδή διαλέγουμε τα χαρακτηριστικά που μας συμφέρουν ( αφού γράφουμε και δηιγούμαστε και την ιστορία όπως μας συμφέρει) διαιωνίζοντας τις αντιπαλότητες, τις έχθρες και τη λογική των "εχθρών" και "φίλων" , των λαμπρών πολιτισμών και των βάρβαρων λαών και του σκοταδισμού που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Αυτό οδηγεί σε τραγικά αποτελέσματα , όπως το γεγονός ότι επικαλούμαστε τα ιδανικά των υποτιθέμενων προγόνων μας χωρίς να αποσκοπούμε στη δική μας αυτογνωσία και αυτοβελτίωση. Φτάνει μάλιστα σε σημείο να επηρεάζει τον τρόπο σκέψης μεγάλων ομάδων ανθρώπων.
Επιπρόσθετα, είναι πολλές φορές μια δικαιολογία για να καλύψουμε τη δική μας οκνηρία και έλλειψη τέτοιων αρετών. Ακόμα και αν δεν δίνουμε εμείς οι ίδιοι νόημα στη ζωή μας, έχουμε την εύκολη λύση να επικαλεσθούμε -και να δανειστούμε - αρετές και αξίες που δεν τις κατέχουμε στην ουσία τους. Ένας Έλληνας δηλαδή είναι από τη φύση του δημοκράτης επειδή γεννήθηκε στην Ελλάδα, ενώ οι Γερμανοί είναι καταδικασμένοι, ως απόγονοι φασιστών. Ζούμε μια ζωή με φαντάσματα ή μεγαλεία του παρελθόντος, φοβούμενοι να επωμιστούμε τις υποχρεώσεις που μας αναλογούν και το χρέος που έχουμε να αφήσουμε μια κληρονομία με αξίες και ιδανικά και να δίνουμε καθημερινά παραδείγματα ανθρωπιάς και ελευθερίας. Λέγοντας κληρονομία όμως, εννοούμε μία κληρονομιά σημερινή και προσωπική χωρίς να προσπαθούμε να ομογενοποιηθούμε με άλλες αφηρημένες ιδέες για να γίνουμε μέρος της ιστορίας ενώ ποτέ δεν πήραμε μέρος ενεργά στα γεγονότα ή ενώ ο τρόπος αντίληψής μας δεν συμβάδιζε με αυτά (βλέπε γενία του Πολυτεχνείου και Μάη του '68).
Το πέιραμα του Milgram(1969) υποστήριξε ότι τα άτομα στη διάρκεια του πολέμου, βιώνουν μια ψυχολογική συνθήκη, στην οποία η φωνή μιας νομιμοποιημένης εξουσίας τους καλεί να γίνουν εκπρόσωποι του κράτους και να ακολουθήσουν και να υπακούσουν σε εντολές που μπορεί να βλάψουν άλλους[2]*. Το σίγουρο είναι ότι μεγαλώνουμε μαθαίνοντας την υποταγή στην εξουσία και την αποδοχή της ασημαντότητας του ατόμου μπροστά σε αυτό που ονομάζουν "κοινή γνώμη" ή "εθνικό συμφέρον". Ταυτόχρονα θεωρούμε φυσική την αδικία, την επίδειξη δύναμης και το δίκαιο του ισχυρού. Ένας πόλεμος καταλήγει να είναι ένα φυσικό φαινόμενο, αποδεχόμενοι λανθασμένα ότι οι άνθρωποι είναι από τη φύση τους επιθετικοί και πρέπει κάπως να μπαίνουν όρια στις ανθρώπινες ελευθερίες.
Γρανάδα , πλατεία στη γειτονία Albaicín
Ίσως, για να το πάμε και στη σφαίρα της μεταφυσικής, λόγω της περιορισμένης ζωής μας και της μη αθανασίας μας , αναζητάμε σύμβολα και αξίες που θα τους αποδώσουμε μια εξέχουσα σημασία, και θα συνεχίσουν να υπάρχουν (δυστυχώς) και για κάποιες γενιές μετά από μας. Έτσι είτε αυτό λέγεται θρησκεία, είτε εθνική ταυτότητα, είτε ακόμα και πολιτική ιδεολογία, μας δίνει τη δυνατότητα να ανήκουμε κάπου, και να γεμίσουμε τα όποια κενά, την έλλειψη νοήματος και τις ανησυχίες της σύντομης ύπαρξής μας με υποταγή και αφοσίωση σε κάποιες "ανώτερες" ιδέες, που δεν παύουν όμως να είναι ανθρώπινα δημιουργήματα και τελικά να μη μας ξεπερνάνε. Αντίθετα, αυτό θα το κατόρθωναν αξίες όπως η αλληλεγγύη,η αγάπη,η γνώση,η δημιουργία και η συνειδητότητα.
Μεγάλη εντύπωση και ενδιαφέρον προκαλούν ορισμένες απαντήσεις Ελλήνων παιδιών σε μια έρευνα* σε μορφή συνέντευξης που πραγματοποιήθηκε σε διάφορα σχολεία το έτος 2000-2001 μετά το πέρας του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία. Ουσιαστικά αποτελεί μία επιβεβαίωση του πόση πλύση εγκεφάλου δεχόμαστε σχετικά με τον πόλεμο, την ειρήνη και τις αντιμαχόμενες πλευρές.
Συγκεκριμένα στην ερώτηση : Ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές της ειρήνης υπήρχαν μεταξύ άλλων οι απαντήσεις :
".. ο θεός" (Κορίτσι, 4 χρονών)
"Οι Έλληνες" (Αγόρι, 6χρονών)
Στην ερώτηση για τον ορισμό του πολέμου:
"Ο πόλεμος είναι κακός γιατί θέλουν να σκοτώσουν τους Έλληνες" (Κορίτσι, 6 χρονών)
"Κάτι πολύ κακό, ο ένας ψάχνει... προσπαθεί να πάρει κάτι που δεν του ανήκει" (Κορίτσι, 11 χρονών)
Οι πρωταγωνιστές του πολέμου:
"Οι Τούρκοι" (Κορίτσι, 7 χρονών)
"Οι μεγάλοι αυτοί που έχουν χρήματα και θέλουνε να κατακτήσουν τους άλλους και άλλες χώρες όπως είναι οι Αμερικάνοι" (Κορίτσι, 11 χρονών)
Για τον πόλεμο στο Κόσοβο :
"Οι Αμερικάνοι με τη Γιουγκοσλαβία" (Αγόρι, 8 χρονών στην ερώτηση ποιοι πολέμησαν)
" Έγινε για να καταναλώσουν οι Αμερικάνοι βόμβες" (Αγόρι, 7,5 χρονών)
"Η Αμερική με το έτσι θέλω πήγε στη Γιουγκοσλαβία και άρχισε να πετάει βόμβες και να σκοτώνει τους ανθρώπους για το τίποτα" (Αγόρι, 11 χρονών)
*Οι προτάσεις [1],[2] και η παραπάνω έρευνα πάρθηκαν από το βιβλίο "Πολιτική Ψυχολογία : Προβλήματα και προοπτικές" του Γιώργου Δαρδάνου , εκδόσεις ΤΥΠΩΘΗΤΩ, Αθήνα 2005
ΙΔΟΥ ΚΑΙ ΕΝΑ ΝΟΣΤΑΛΓΙΚΟ ΒΙΝΤΕΑΚΙ, ΑΦΟΡΜΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΚΕΙΜΕΝΟ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου